به گزارش آگاهان ایده نیوز به نقل از مهر:گروه استان‌ها - مهدی بخشی سورکی: از میان ۳۶۰ اثر تاریخی موجود در شهر مقدس قم، یکی از آثار ارزشمند معماری ایرانی و اسلامی عصر حاضر که از برجسته‌ترین جاذبه‌های گردشگری شهر قم نیز به شمار می‌رود، بنای چشم نواز تیمچه بزرگ قم است که قدمت آن به دوره قاجار باز می‌گردد که توسط معمار برجسته آن دوران استاد حسن قمی در سال ۱۳۰۱ طراحی و بنا شده که به معمار باشی قمی نیز شهرت داشت.
گفته شده شخصی به نام حاج سید محمد طباطبایی که از تجار بزرگ فرش قم در آن عصر بوده، این بازار را بنا کرده است و نهادینه شدن تجارت فرش در این بازار موجب رونق این محصول در قم شده و شاید همین امر سبب گردید تا پس از گذشت سالیان، فرش دستبافت قم امروز به قطبی در کشور تبدیل شود.
تیمچه قم دو بخش اصلی تیمچه و سرا دارد
این شاهکار معماری که یکی از سه تیمچه موجود در شهر قم بوده را بزرگترین سقف ضربی ایران و جهان نام نهادند. تیمچه قم دو بخش اصلی تیمچه و سرا دارد که در بخش تیمچه، فضای صحن و حجره‌ها و در بخش سرا نیز کارگاه‌های مختلفی از جمله برای رفوگری فرش قرار دارد.
از سمت شمال راسته بازار نو که وارد می‌شویم یک درب بزرگ چوبی و قدیمی به چشم می‌خورد که ورودی این بنای شکوهمند است و ما را به سمت صحن مرکزی آنکه مساحتی ۳۸۰ متری دارد هدایت می‌کند، بالای این درب تابلوی میراث فرهنگی به چشم می‌خورد که نام اثر، شماره ثبت و قدمت آن را به بازدیدکننده‌ها یادآور می‌شود و زیر آن نیز نوشته" هرگونه دخل و تصرف بدون مجوز پیگرد قانونی خواهد داشت"، سر را که بالا می بریم سه طاق گنبدی شکل با ابهت خیره کننده‌اش، با گچ بری‌های تحسین برانگیز و مقرنس‌های کم نظیرش انسان را مجذوب هنر معماری می‌کند.
طول سقف تیمچه ۲۸ متر است
سقف تیمچه بزرگ قم اصطلاحاً سه چشمه است که بخش وسط و مرکزی آن دهانه‌ای به طول ۱۵ متر و در ارتفاع ۱۵ متری از کف آن قرار دارد و در مجموع طول سقف تیمچه ۲۸ متر است؛ آن هم بدون ستون که نشان از محاسبه گری دقیق و مهارت بالای طراح و سازنده آن دارد که باید به هنر و همت او دست مریزاد گفت.
این سازه قدیمی از جنبه هنر معماری، وسعت بنا و تزئینات به کار رفته در آن از جمله بناهای تاریخی منحصربه فرد به شمار می‌رود که شمسه کاری‌های آجری با اسلوب رسمی بندی، یزدی بندی و همچنین درب و پنجره‌های ارسی گره چینی شده طبقات فوقانی و مقرنس‌های گچی نمای جبهه شمالی از برجسته‌ترین تزئینات بنا محسوب می‌شود.
صحن مرکزی تیمچه شامل دو طبقه حجره است که در طبقه همکف آن ۲۷ حجره و دکان قرار دارد که کوچک‌ترین بخش تشکیل‌دهنده بازار است و محل کسب و در طبقه فوقانی نیز ۱۵ حجره که بیشتر به عنوان دفاتر حساب و کتاب حجره است قرار دارد تا در مجموع، فرش دستبافت و ابریشم قم را به مخاطبانش عرضه کنند.
ثبت تیمچه قم به عنوان یکی از آثار ملی ایران
این اثر معماری چشم نواز در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۷۶ با شماره ثبت ۱۹۰۲ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و در سال ۱۳۹۸ نیز که در اثر بارندگی، یکی از طاق‌های پوششی تیمچه قم دچار آسیب شده بود مرمت شد.
این اثر تاریخی در قم در طول سال به خصوص در ایام نوروز میزبان گردشگران و علاقمندان به معماری و هنر است و گردشگران خارجی نیز اشتیاق بسیاری برای دیدن این اثر معماری دارند و در سفر به شهر مقدس قم از تیمچه به عنوان یکی از اماکن اصلی برای بازدید در برنامه خود قرار می‌دهند.
وجود ۳۵۰ اثر متنوع تاریخی مهم در قم
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قم نیز می‌گوید: قم ظرفیت‌های مهم تاریخی بسیار و متنوعی دارد حدود ۳۵۰ اثر از آثار تاریخی قم به ثبت آثار تاریخی کشور رسیده است که شامل کاروانسراهای تاریخی مانند کاروانسرای دیرگچین مادر، کاروانسرای ایران و مساجد تاریخی مانند مسجد امام حسن عسکری، مسجد جامع و مسجد میدان کهنه و همچنین مدارسی مانند مدرسه فیضیه، حجتیه، غیاثیه، و غیره است که به همراه بارگاه حضرت معصومه (س) و مسجد مقدس جمکران از ظرفیت‌های مهم گردشگری قم هستند.
حمید یزدانی با اشاره بارندگی‌های اخیر و چالش تخریب آثار تاریخی در قم می‌افزاید: طی بارندگی‌های اخیر تمام آثار تاریخی ثبت شده در فهرست آثار ملی در استان قم آسیب شناسی و پایش شد و ۴۰ اثر در اولویت رفع آسیب شناسی قرار گرفت که متأسفانه در بودجه درخواست شده سال‌های ۹۶ و ۹۷ اعتباری خاص برای نگهداری بناها دیده نشده بود.
به گفته این مسئول، ما موفق شدیم از طریق سازمان مرکزی مبلغ اندکی بودجه برای مرمت اضطراری دریافت و آن را برای برطرف کردن آسیب جزئی هزینه کنیم.
وی اظهار داشت: خانه تاریخی ملاصدرا واقع در شهر کهک تخریب خاصی نداشت است و فقط در حد نگهداری ساده بود که اقدام مرمتی انجام شد.
اقدامات اجرایی برای ترمیم تیمچه بازار قم
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قم می‌گوید: در اثر بارندگی بخشی از یک طاق پوششی تیمچه بازار قم دچار آسیب شد هرچند که این قسمت از ۴ سال گذشته تخریب شده بود و با شمع‌های چوبی مهار شده بود با این همه از ساعات ابتدای وقوع این اتفاق معاونت میراث فرهنگی و شورای فنی اداره کل میراث فرهنگی در محل حاضر و راهکارهای اجرایی برای پیشگیری از تخریب بیشتر و مرمت و بازسازی بررسی و تصمیم گیری شد.
تعامل میراث فرهنگی با دیگر دستگاه‌ها باهدف حفظ آثار تاریخی
یزدانی می‌افزاید: میراث فرهنگی در انحصار سازمان خاصی نیست بلکه سرمایه‌ای است که از گذشتگان به ما رسیده و رسالت ما در برابر گذشتگان و آیندگان این است که این میراث نیاکان را به سلامت به دست نسل بعدی بسپاریم باید مردم با تمام جدیت به کمک و یاری میراث فرهنگی شتافته و هرجا احساس کردند این آثار در معرض آسیب قرار دارند به همکاری یگان حفاظت از میراث فرهنگی شتافته و کمک کنند.
وی به تعامل شهرداری قم با سازمان میراث فرهنگی اشاره و می‌گوید: شهرداری تعامل خوبی در مرمت آثار تاریخی داشته که می‌توان به آواربرداری خانه تاریخی توکلی از سوی شهرداری اشاره کرد با توجه به بودجه محدود اداره کل سالانه برنامه منظمی برای مرمت برخی از آثار تاریخی قم دارد که بر اساس ضرورت طرح انجام می‌شود.
